Het Internal Family Systems (IFS) model ziet verslaving als een niet-aflatend cyclisch proces dat wordt gekenmerkt door een machtsstrijd tussen twee groepen van beschermende delen, elk met goede bedoelingen, die hard werken om jouw innerlijke systeem in balans te houden. In IFS worden deze groepen onderscheiden in Managers wiens rol het is om te zorgen voor stabiliteit en goed functioneren en Brandweerlieden wiens gebruikelijke rol het is om het verterend vuur van schaamte en waardeloosheid die begraven ligt in de Ballingen, onze meest kwetsbare delen, te blussen (Schwartz, 1995). In de context van verslaving kun je Brandweerlieden zien als ‘Afleiders’ omdat deze Beschermers een vitale functie hebben die verder gaat dan het doven van emotionele opflakkeringen; ze compenseren onze gedreven, hardwerkende Managers door plezier, nieuwigheden, troost en verlichting in het dagelijks leven te brengen. Als we slechts de wens hadden om veilig en stabiel leven te leven, wat een saai, alledaags bestaan zouden we leiden!

Wanneer Beschermers reageren op acute emotionele pijn door in de overlevingsmodus te gaan, neemt hun gedrevenheid toe. Het streven van de Manager naar stabiliteit escaleert in harde zelfkritiek, het creëren van een starre jas van verantwoordelijkheid en de eis voor perfectie, eigenschappen waar je je vaak teveel mee identificeert en niet als schadelijk onderkent. Ondertussen beginnen de Afleiders hard te werken om de aandacht van de verantwoordelijkheid en controle naar meer rust om te buigen, wat zichtbaar wordt in het intensiveren van het dwangmatig verlangen naar stemmingsveranderende middelen, eten, seks of andere dissociatieve praktijken. Deze escalerende, gepolariseerde strijd tussen twee groepen van beschermende delen die onderliggende emotionele pijn proberen te controleren, is kenmerkend voor het verslavingsproces.

Werken met IFS betekent compassievol leren omgaan met het hele systeem, met veilige interventies gericht op de polarisaties in het hart van het verslavingsproces. IFS gaat bij verschillende vormen van verslaving uit van hetzelfde behandelparadigma en aangezien afleidingsgedrag zich voordoet op een continuüm van intensiteit, en zelfs positief of alledaags dwangmatig gedrag kan worden, is het belangrijk om de intentie achter het zich herhalende gedrag te begrijpen. Het is daarom nuttig om samen alledaagse activiteiten (werken, sporten, slapen, fantaseren, gebruik van sociale media) te verkennen, zodat er een beeld ontstaat van hun manier om te ontspannen of om stress om te gaan.

De oorzaak van verslaving kan bij iedereen anders zijn. Verslavingsprocessen kunnen je helpen bij het herstellen van complexe of relationele jeugdtrauma’s om met overweldigende pijn om te gaan en je beschermd te voelen tegen nog meer pijn, maar niet iedereen met een verslavingsprobleem heeft een geschiedenis van trauma. Ook kunnen we aan het begin van de behandeling aannemen dat iedereen die verslaafd is, ook diepe gevoelens van schaamte, waardeloosheid en isolement heeft ervaren. In IFS worden cliënten begeleid om naar hun innerlijke dialoog te luisteren, ongeacht de oorsprong van hun strijd.

Eerste stappen: begin met Managers
Aan het begin van de therapie is het urgente gedrag van de Afleider vaak aanwezig genoeg om de aandacht te trekken. Hoewel het verleidelijk is om te starten met de groep aan de (afleidende) kant van de verslavingspolariteit, zijn wantrouwende Managers over het algemeen veel te verstrengeld om dit toe te staan. Daarom begint de behandeling over het algemeen met het aangaan van een sterke band met Managers, die gewaardeerd en erkend moeten worden vanwege hun legitieme angst voor het dwingende verslavingsgedrag. Managers kunnen dan wel hard, kleinerend en beschuldigend zijn, maar ze zijn niet gek! Ze willen weten of je begrijpt hoe het verslavingsgedrag van de afleidende delen heeft geleid tot een gebrekkig beoordelingsvermogen, foute beslissingen en eindeloos lijden. Ze willen zich gewaardeerd voelen omdat ze gedwongen worden om het roer in handen te nemen nadat de risicovolle Afleiders meer en meer chaos creëren. Bij de start zal ik bezig zijn om met jouw Managers te onderhandelen in de hoop dat Afleiders zichtbaar worden en interesse zullen tonen in alternatieven, wanneer je genoeg zelf-energie kan ontwikkelen om nieuwsgierigheid te vergroten.

Verbinding maken met zelfdestructieve Afleiders
Afleiderdelen worden vaak gezien als eendimensionaal en slecht, wild of ongrijpbaar. Maar wanneer je informeert naar zijn/haar missie, zal het deel vaak zijn intentie uiten om troost of verlichting van pijn te bieden en de angst voor de ernstige gevolgen te delen als het deel zou stoppen. Hoewel Afleiderdelen eigenzinnig zijn en niet geneigd zijn om te veranderen, kunnen we, als we eenmaal beseffen dat ze een spervuur van vijandigheid van het managementteam doorstaan, zelfs terwijl ze de emotionele pijn van Ballingen afwenden, hun moed en uithoudingsvermogen gaan waarderen. Afleiders hebben er geen baat bij om beschuldigd te worden voor het nemen van risico’s en de schadelijke gevolgen ervan, maar door een relatie van aanhoudend, compassievol innerlijk onderzoek ontdekken we dat we hun motieven en opofferingen kunnen waarderen.

Als we in IFS spreken over in het Zelf zijn, verwijzen we naar een gecentreerde staat van belichaamd zelfbewustzijn en zelfacceptatie, gecombineerd met een diep gevoel van hoe we ons met anderen verbinden. Veel cliënten met een verslavingsproces zijn ver verwijderd van het krachtige gevoel van zelf-energie. In plaats daarvan worstelen ze met een chronisch gevoel van overbelasting van delen en de angst dat ze niet echt kunnen veranderen.

Het belang van goede bedoelingen.
Een systeem dat geleid wordt door extreme Beschermers hebben de zware taak iemand met een verslaving te laten functioneren en af te leiden van de rauwe emoties van de in paniek rakende Ballingen die een overweldigend karakter kunnen hebben. Door relaties met de beschermers op te bouwen vanuit het Zelf, gaan ze zich gaandeweg begrepen voelen, een perspectief ontwikkelen en hun wantrouwen tegenover elkaar meer en meer los te laten. Het opbouwen van een sterke verbinding met beschermende delen cultiveert het innerlijke vertrouwen en de zelfregulatie die zo belangrijk is voor cliënten om te voelen voordat ze de behoeften en kwetsbaarheid van Ballingen ontmoeten.

Relaties aangaan, geen controle
Vaak vinden cliënten hun volwassen neiging tot zelfvernietiging onbegrijpelijk. Totdat ze hun innerlijke onderzoek beginnen, is hun kwetsbaarheid zo verbannen dat ze niet weten waarom hun Afleiders niet kunnen stoppen met gebruiken, vooral als de inzet zo hoog is. Dagelijkse keuzes maken zonder een idee te hebben over iemands eigen motivatie, opent op natuurlijke wijze de deur voor meer intense zelfkritiek, wat de wens om het gedrag van Afleiders te onder controle te krijgen verder versterkt. In plaats van de cliënt aan te sporen dit probleemgedrag onder controle te krijgen, een strijd die vele malen is gewonnen en verloren, begeleiden we hem om in relatie te komen met zijn probleemdelen. Als de cliënt met compassie Beschermers en Ballingen kan onderzoeken, dat de kern vormt van het IFS-model, kan hij/zij het broodnodige zelfbewustzijn en begrip bereiken.

In plaats van verslaving te definiëren als het gedrag van één acterend deel, zie ik het als een systemisch, cyclisch proces dat wordt gekenmerkt door een machtsstrijd tussen twee teams van beschermende delen, die elk dapper worstelen om een evenwichtig innerlijk systeem te behouden. Eén team is kritisch en oordeelt; de andere impulsief en dwangmatig. Hun chronische, escalerende strijd is bedoeld om de emotionele pijn van traumatische ervaringen of onverwerkte schaamte te blokkeren, maar voegt in feite acute stress toe. Daarom moeten we, wanneer we met verslaving werken, evenveel tijd besteden aan het opbouwen van solide verbindingen met deze twee teams van hardwerkende Beschermers als we doen met Ballingen. De eerste stappen in IFS-behandeling van verslaving zijn het creëren van een veilige omgeving en het verduidelijken dat ik niet verantwoordelijk ben voor het onder controle krijgen van jouw verslavingsgedrag. In plaats daarvan help ik jou de verslavingscyclus te volgen en sterke, accepterende relaties op te bouwen in jouw hele interne systeem. Hoewel ik doorgaans begin met kritische Managers die bang zijn voor de vernietigende kracht van Afleiders, zullen we al vroeg in de therapie ontdekken dat Ballingen bestaan en het gedrag van Beschermers stimuleren. Wanneer je in contact komt met je Beschermers in plaats van te proberen je gedrag te controleren, verdwijnt de energie geleidelijk uit de verslavende polariteit en krijgen we toegang tot jouw Ballingen. Gedurende dit hele proces houd ik er rekening mee dat interne systemen met extreme delen zwaar worden belast door hulpeloosheid, hopeloosheid en wanhoop.

Wanneer je (te) veel blijft gebruiken om vooruitgang te boeken in de therapie, zal ik besluiten te focus te verleggen. Ik bied een eerlijk onderzoek en beoordeling van de risico’s die ik zie in jouw huidige situatie en bespreek opties zoals rehab, gestructureerde poliklinische programma’s of andere interventies die nodig zijn om IFS therapie weer werkbaar te maken. Als je tijdens therapie gebruikt, ga ik er niet vanuit dat er een drastische vermindering zal zijn in acteren of gebruiken (hoewel het kan gebeuren!), En ik neem ook aan dat er onderweg een terugval kan optreden. Als dat gebeurt, is het mijn doel om de critici van jou te helpen kalmeren, zodat we jouw kwetsbaarheid kunnen lokaliseren zonder schaamte. Over het algemeen verwacht ik dat therapie doorgaat met kleine verschuivingen in het functioneren: zachtere critici, minder verslavingsgedrag en steeds betere besluitvorming in combinatie met minder emotionele lading in het interne systeem. Afleiders zullen meestal verbeteren (zij het op een passende manier), maar ze kunnen de laatste Beschermers zijn die hun post verlaten. Delen (en mensen) die het verslavende proces beoordelen, versterken de centrale impasse en escaleren jouw probleem. Wanneer we met onze delen kunnen werken om een niet-veroordelende, niet-pathologiserende relatie te creëren, kunnen we jou helpen je te concentreren op je innerlijke werk in plaats van jezelf te beschermen tegen externe bedreigingen voor jouw autonomie.

Mijn focus is om jou te helpen jouw delen en hun positieve intenties te begrijpen, zonder de schadelijke gevolgen van het nemen van dwangmatige risico’s te ontkennen. Ten slotte houd ik er rekening mee dat iedereen een uniek pad naar verandering heeft en dat er transformatie zal plaatsvinden binnen jouw eigen tijdsbestek. Ik ben er sterk van overtuigd dat elke persoon een aangeboren vaardigheid tot heelheid heeft, maar ik weet dat sommigen een zeer lange strijd zullen hebben. Desalniettemin helpt het IFS-model jouw polariteiten te ontdekken, de positieve bedoelingen van negatief gedrag te begrijpen en zelfcompassie te ervaren, wat een goede manier is om je veilig te begeleiden op jouw reis naar zelfvertrouwen, verandering en innerlijke balans.