De Partner-dialoog is een driedelige oefening, ontwikkeld door Harville Hendrix, met verschillende aspecten voor het bouwen aan een ‘bewuste relatie’. Ten eerste doet het je aandacht focussen op wat je partner feitelijk zegt. De meesten van ons luisteren niet vaak naar wat een ander werkelijk zegt.
We luisteren veel meer naar de impact van wat de ander zegt op ons heeft. M.a.w. we luisteren naar onze eigen reactie, i.p.v. naar wat de ander zegt. Als je werkelijk luistert naar wat de ander zegt ben je beter in staat te begrijpen wat deze woorden voor hem/haar betekenen, en zul je ontdekken dat je leeft met iemand die de meeste dingen in het gezamenlijke leven heel anders ervaart dan jijzelf. Het is belangrijk te beseffen dat jouw partner geen verlengstuk van jou is, maar een op zichzelf staand iemand met eigen gevoelens en waarneming. Dat dit vaak niet erkend wordt is de bron van veel conflicten in relaties. Als je regelmatig gebruik maakt van de Partner-dialoogoefening kan dit een diepe emotionele band creëren tussen jou en je partner, vooral wanneer er relatiestress is.

Spiegelen

De eerste stap is Spiegelen. Als je iets belangrijks te vertellen hebt, begin je (zender) met die gedachten of gevoelens samen te vatten in een korte zin die begint met ‘ik’. Bijvoorbeeld: ‘Ik vind het niet prettig om voor je te koken als je alle moeite die ik er in stop niet waardeert’. Je partner (ontvanger) herhaalt dit daarna in zijn of haar eigen woorden en vraagt of hij/zij de boodschap correct heeft begrepen: ‘Even kijken of ik het goed begrepen heb, jij vindt het niet prettig om iedere dag al die energie te besteden aan het koken als ik je niet laat merken dat ik het waardeer wat je allemaal hebt gedaan. Klopt dat?’
Je herhaalt dit proces net zo lang tot je partner echt begrepen heeft wat je bedoelde te zeggen. Daarna verdiept je partner (ontvanger) de communicatie door te vragen of er aan dit onderwerp nog iets is toe te voegen (dit is heel belangrijk!), en dit doet hij/zij met de woorden: ‘Kun je me daar nog meer over vertellen?’ Daarna vertel je (zender) er nog iets bij, bijv. ‘Ik ben er zeker een uur mee bezig, en ik doe altijd mijn best om iets lekkers klaar te maken en het voelt dan heel leeg als je het opeet zonder er iets over te zeggen’. En je partner (ontvanger) herhaalt dat dan weer op dezelfde manier als hierboven.
Hoewel spiegelen eigenlijk een vrij simpele en logische manier van reageren is komt het niet vaak voor dat partners op deze wijze communiceren, en het vraagt ook oefening om het onder de knie te krijgen. Over het algemeen worden zulke opmerkingen als hierboven (over het koken) als kritiek gehoord, in plaats van als een vraag om aandacht voor een bepaald gevoel, en wordt er ook op gereageerd op een afwerende, soms kritiserende manier. Of het nou terecht is of niet wat iemand zegt, het gaat wel om een onaangenaam gevoel van die persoon, een persoon om wie je geeft. Partners die deze oefening doen hebben vaak voor het eerst het gevoel dat de ander echt moeite heeft gedaan te luisteren. Het is voor hen vaak een onverwacht luxe ervaring de volle aandacht van hun partner te krijgen.

Erkenning

Als partners bedreven raken in de Spiegel-oefening, kan de volgende stap gedaan worden in de Partner-dialoog: het geven van erkenning door de inhoudelijke logica van wat de ander zegt te bevestigen. Bijv. door te zeggen (ontvanger): ‘Ja, daar zit wat in, ik snap waarom je er op die manier over denkt’, ook al zie je het zelf heel anders en ben je het er misschien helemaal niet mee eens, daar gaat het op dat moment niet om.
De Spiegel-oefening is er om het gevoel te geven/krijgen gehoord te worden, wat in de praktijk de communicatie aanzienlijk verbetert. De Erkenning-oefening doe je om bevestiging te geven/krijgen voor de inhoud van wat er gezegd wordt, dus om je partner te laten merken dat hij/zij geen onzin zit te vertellen. Dit is om een wederzijds beleven te creëren dat je echt contact hebt en het ervaren dat het ertoe doet wat je zegt. Hiervoor is het niet nodig het met elkaar eens te zijn. Het resultaat van deze oefeningen is dat je minder de neiging hebt je te moeten verdedigen, dat er meer ruimte en bereidheid is om elkaars realiteit te erkennen, en er ontstaat een beleven van veiligheid, verbondenheid en echt contact hebben met elkaar.

Empathie

Dit is de derde stap in de Partner-dialoog en is een natuurlijk vervolg op de vorige. Als je (ontvanger) zorgvuldig geluisterd hebt naar je partner en het je gelukt is je eigen kijk op de werkelijkheid ‘uit te rekken’ naar die van hem/haar en je hem/haar daarin erkenning hebt gegeven, dan ben je eigenlijk al zover om de volgende stap te doen, namelijk empathie tonen: ‘Nu ik zie wat je bedoelt kan ik me voorstellen dat je je gekwetst voelt’. Voor sommige mensen is het belangrijker om erkenning te krijgen voor hun gedachtegang, voor anderen is erkenning voor hun gevoelens juist belangrijker. En voor anderen is het krijgen van empathie het belangrijkst.

De mate waarin je in staat bent empathie te tonen hangt voor een groot deel af van of je het betreffende op (min of meer) dezelfde manier zou ervaren als de ander. Het wordt moeilijk als je een bepaalde situatie heel anders ervaart. Bijv. als je partner doodsbang is om te vliegen en jij vindt het heerlijk. Dan wordt het heel moeilijk om met zijn/haar gevoelens mee te leven en medeleven te tonen, omdat je zelf dat gevoel niet kent. Je (ontvanger) zegt misschien: ‘je moet diep ademhalen en aan iets anders denken, dan gaat het wel over.’ Het moeilijkste is de situatie waarin je partner sterke negatieve emoties heeft en jij lijkt degene die ze heeft opgeroepen. Je instinctieve reactie is dan jezelf te verdedigen en een tegenaanval te doen. Maar hoe moeilijker de situatie is om medeleven te tonen, hoe groter de noodzaak om het toch te doen. Als het je lukt om je gebruikelijke reactie voor je te houden en in plaats daarvan te spiegelen, erkenning te geven en empathie te tonen, ben je iemand in een ‘bewuste relatie’.
Moet je nou alle drie de stadia van de oefening doen? Het antwoord is nee; als je alleen een doeltreffende communicatie wilt is Spiegelen voldoende, maar als je behalve communicatie ook dat diepere gevoel van contact en intimiteit wilt hebben kun je beter de andere twee ook toevoegen.

Oefening: De ‘partner-dialoog’

Tijd: Ongeveer 45 à 60 minuten.

Doel: Leren luisteren naar wat je partner zegt, om te begrijpen en te erkennen wat hij/zij bedoelt, en om medeleven (empathie) te uiten voor zijn/haar gevoelens. Het regelmatig doen van deze oefening leidt tot een heldere en doeltreffende communicatie, en na verloop van tijd ook tot een diepere emotionele band. Je leert je oude manier van reageren vervangen door luisteren met begrip en medeleven.
Opmerkingen: Doe deze oefening samen en doe hem regelmatig. De partner-dialoog is een heel effectieve methode voor communicatie, het wederzijds helen van (oude) relatiewonden, en het creëren van een diepe band. Gebruik deze methode bij het delen van ervaringen bij de komende oefeningen.

Aanwijzingen

1. Bepaal wie de zender en wie de ontvanger is. Degene die besluit de zender te zijn begint met te zeggen: ‘Ik zou graag een partner-dialoog willen. Kan dat nu?’ Als je deze methode in je relatie gaat gebruiken (nadat je deze oefening hebt gedaan), is het belangrijk dat de ontvanger zo snel mogelijk reageert. Als ‘nu’ niet mogelijk is, geef dan een tijdstip aan dat je beschikbaar bent, zodat je partner weet wanneer er naar hem/haar geluisterd zal worden. En als dat moment er is zeg je: ‘Ik ben beschikbaar voor je.’
2. De zender praat nu een paar minuten, waarbij hij/zij datgene vertelt waarvan hij/zij graag wil dat de ander het hoort. De boodschap begint met ‘Ik’ en beschrijft wat de zender denkt of voelt. Voor deze oefening moet de boodschap neutraal en simpel zijn. Bijv. ‘Ik werd vanmorgen wakker met pijn in mijn keel, ik heb geen zin om naar mijn werk te gaan, ik denk dat ik thuis blijf’. De ontvanger ‘spiegelt’ door op de volgende manier te reageren, waarbij hij/zij de volgende vetgedrukte woorden gebruikt: ‘Als ik je goed begrijp ben je vanmorgen wakker geworden met keelpijn, en omdat je je niet lekker voelt, denk je erover om niet naar je werk te gaan. Klopt dat?’ Als de zender aangeeft dat hij/zij goed gehoord is, vervolgt de ontvanger met: ‘Is er meer wat je me daarover vertellen wilt?’ Als de zender hier meer over wil vertellen, voegt hij/zij datgene aan zijn/haar verhaal toe. De ontvanger gaat door met ‘spiegelen’ en vraagt steeds: ‘Is er meer wat je me daarover vertellen wilt?’, net zo lang tot de zender zijn/haar hele verhaal heeft verteld. De vraag ‘Is er meer wat je me daarover vertellen wilt?’ is erg belangrijk omdat op die manier de zender zijn/haar hele verhaal met alle gedachten en gevoelens kan vertellen, wat voorkomt dat de ontvanger reageert op een incomplete boodschap. En omdat de vraag door het woordje ‘daarover’ beperkt wordt tot wat met dit ene onderwerp te maken heeft, helpt de zender zicht te beperken tot één onderwerp per keer.
3. Als de zender alles heeft gezegd wat hij/zij erover kwijt wilde, vat de ontvanger het samen met de woorden: ‘Als ik het allemaal goed heb begrepen dan …..’ Als de ontvanger alles goed heeft samengevat, sluit hij/zij af met: ‘Klopt dat?’ Deze samenvatting is belangrijk omdat het de ontvanger helpt de zender beter te begrijpen en beter de logica te zien van wat hij/zij zei. Dit maakt het ook makkelijker om erkenning te geven, wat de volgende stap is. Als de zender aangeeft dat alles wat hij/zij heeft gezegd goed is gehoord, ga je naar de volgende stap: erkenning.
4. De ontvanger geeft nu erkenning aan de zender met de woorden: ‘Er zit wat in, want ….’, of ‘Ik snap dat je …., omdat je …..’, of ‘Ik begrijp wat je bedoelt, want ….’. Voorbeeld: ‘Ik snap dat je thuis wil blijven, omdat je pijn aan je keel hebt, ik begrijp dat je er dan over denkt om thuis te blijven’. Deze reactie impliceert dat de ontvanger de logica ziet en begrijpt van wat de zender heeft gezegd. Dit is de zenders ‘waarheid’. De ontvanger hoeft het niet eens te zijn met die ‘waarheid’, maar het is wel van belang dat de ontvanger de logica ervan ziet. Dit erkent hij/zij met de woorden ‘er zit wat in, ik begrijp wat je bedoelt’, het betekent: ik kan jouw gedachtegang volgen, je bent niet gek. De ontvanger kijkt of de zender zich erkend voelt, en als dat zo is gaat hij/zij over tot de laatste stap: empathie, medeleven.
5. Empathie, medeleven, kan uitgedrukt worden met de volgende woorden: ‘Ik kan me voorstellen dat je je dan ….. voelt’ of (als het gaat om iets in het verleden): ‘Ik kan me voorstellen dat je je toen ….. voelde’. Omdat je nooit helemaal zeker kunt weten wat een ander voelt, is het belangrijk dit te checken door te zeggen: ‘Is dat inderdaad wat je voelt/voelde?’ of ‘Klopt dat?’ Als blijkt dat de ontvanger de gevoelens niet goed begrepen heeft, moet de zender vertellen om welke gevoelens het gaat. En als de zender gevoelens uitspreekt die de ontvanger nog niet had gehoord, ‘spiegelt’ hij/zij deze alsnog zoals hierboven beschreven en vraagt: ‘Is er meer wat je over dat gevoel wil zeggen?’
6. Als de ontvanger alle drie de onderdelen van de partner-dialoog heeft doorlopen (spiegelen, erkennen, meeleven), zegt hij/zij: ‘Ik zou nu graag willen reageren.’ Dan worden de rollen omgekeerd en wordt de zender ontvanger en de ontvanger zender. De zender (hiervoor ontvanger) mag nu reageren op het door hem/haar aangehoorde verhaal, of zijn/haar gedachten en/of gevoelens uiten over iets anders wat hij/zij heeft meegemaakt.
7. Deze oefening zal aanvoelen als een heel onnatuurlijke en omslachtige manier van communiceren, maar het is een goede manier om te ervaren wat doeltreffende communicatie is. Iedere nieuwe vaardigheid voelt in het begin heel vreemd aan, maar met meer ervaring wordt het steeds natuurlijker en minder mechanisch. Na verloop van tijd zul je merken dat je niet meer die precieze structuur van de oefening hoeft te gebruiken om hetzelfde effect te bereiken. En niet alle drie de stappen zijn altijd nodig, alleen als er beladen onderwerpen worden besproken, of als de communicatie fout gaat. Uiteindelijk zul je minder gehakketak ervaren in de relatie, meer emotionele veiligheid en een dieper gevoel van contact.